Countdown to Zero

Gechargeerde klaagzang tegen de nucleaire dreiging

Dreiging en veiligheid
Toen Dr. Robert Oppenheimer, de vader van de atoombom, begin jaren veertig werd gevraagd hoe men een stad als New York kon beveiligen tegen het binnensmokkelen van een nucleaire bom, zei hij: “Met een schroevendraaier. ” Daarmee zou ieder krat dat de haven binnenkomt, open moeten worden gemaakt. Helaas is dit, zelfs met onze meest geavanceerde technologie van vandaag de dag, een onmogelijke opgave. Toch moeten wij volgens Walker dit soort extreme veiligheidmaatregelen steeds verder doorvoeren om een aanslag met nucleaire wapens te verijdelen. Het angstbeeld is niet uit de lucht gegrepen, want  in het verleden hebben bijvoorbeeld leden van Al Qaida of de Japanse sekte Aum Shinrikyo al geprobeerd om aan een bom te komen: zij het door er een te stelen, te kopen zelf te willen bouwen.    

Verval
Of er in de toekomst opnieuw een champignonwolk aan de horizon zal opdoemen, zij het ditmaal boven de skyline van een miljoenenstad als New York, Londen of Tokyo, hangt niet alleen af van de kwade intenties van terroristen. Misrekeningen en ongevallen zijn namelijk ook twee grote gevaren die kunnen leiden tot de detonatie van een nucleaire explosief. In de documentaire wordt een groot aantal experts, schrijvers en hoogwaardigheidsbekleders geïnterviewd die hun licht laten schijnen op deze, uiterst precaire situatie. Zo wordt deze geïllustreerd aan de hand van enkele koortsachtige momenten uit de geschiedenis. In 1961 vond bijvoorbeeld het Goldsboro B-52-incident plaats, waarbij een bommenwerper boven North-Carolina crashte en één van de twee nucleaire bommen aan boord op een haar na was ontploft. Een ander voorval vond plaatst in 1995, toen de Russische legertop een Amerikaanse raket, die in Noorwegen was gelanceerd om het poollicht te onderzoeken, werd geïnterpreteerd als een nucleaire aanval.  Gelukkig was president Jeltsin destijds nuchter genoeg om zijn gezond verstand te kunnen gebruiken en niet op de beruchte, rode knop te drukken, waaraan het lot van miljoenen Amerikaanse levens was verbonden. Hoewel dit soort gebeurtenissen in het verleden steeds met een sisser afliepen, is er geen enkele garantie voor de toekomst te geven. In tegendeel, stelt Walker in navolging van de natuurkundige Enrico Fermi, want wat niet verboden is, wordt geforceerd.       

Angst en ontsteltenis
Om het gevoel van urgentie en dreiging kracht bij te zetten, gebruikt Walker een rijkgeschakeerd palet aan filmmateriaal dat, in combinatie met de montage, zeer tot de verbeelding van de kijker spreekt en daarmee een specifiek effect sorteert. Zo worden bijvoorbeeld de archiefbeelden van de nucleaire tests, die inmiddels in ons collectieve geheugen gegrift staan, afgewisseld met beelden uit het alledaagse leven en vox pops om zo de publieke opinie en de onwetendheid van burgers wereldwijd te benadrukken. Ook toont Walker luchtfoto’s van enkele wereldsteden met daarop de actieradius van een eventuele ontploffing  en bootst ze op subtiele wijze de bewakingsbeelden van enkele aanslagen na, die in de opening van de film te zien zijn. Met de op straat geïnterviewde mensen nog vers in het geheugen, voel je je al snel ongemakkelijk en machteloos en bekruipt je het gevoel dat je in het alledaagse leven werkelijk nergens meer veilig bent.

Climax
Walkers tactiek van angst zaaien wordt gecombineerd met fragmenten waarbij het culturele gemoed en de emoties van de kijker op de spits wordt gedreven. Dit komt tot een bittere climax in een sequentie waarbij ze beelden van een Oud  en Nieuw- viering  op Times Square afwisselt met een animatie van een explosie in de stad. In slow motion zien wij een hoop lachende mensen die elkaar het beste wensen,  een horde agenten die op amicale wijze een oogje in het zeil houdt en een dansende Kerstman die maar genoeg lijkt te krijgen van alle eindejaarsfeestvreugde. Over de beelden horen wij 'Over the rainbow', wat het geheel van een dromerige, ietwat sentimentele sfeer voorziet. Dan krijg je te horen dat binnen de eerste 8,5 kilometer van de inslag ongeveer 3 tot 4 miljoen mensen direct het loodje zullen leggen. In gedachten zie je het pak en de baard van de Kerstman al vlam vatten en besef je dat met de gezamenlijke aftelling op het plein, helaas ieders laatste uurtje heeft geslagen. Een knap uitgevoerde strategie van filmmaken is het wel, als je beseft dat Walker ons wil aansporen om actie te ondernemen. 

Massage
Aan het einde van de film, wanneer je reptielenbrein zo geoverstimuleerd is dat je bijna je huis niet meer uit durft, laat Walker een meer hoopvolle noot horen om ons het gevoel te geven dat wij gezamenlijk een vuist kunnen maken en kernwapens voorgoed de wereld uit kunnen helpen. Onder Radioheads 'Reckoner' laat ze een aantal sprekers horen, die ze secuur orkestreert om haar boodschap in de hersenen van de kijker te masseren. “Kernwapens vernietigen mensen met aantallen die je eenvoudig niet kunt bevatten. (…) Wij moeten er zeker van zijn dat terroristen er nooit een laten ontploffen.” Hoe? Door onze manier van denken te veranderen. Kernwapens moeten simpelweg verboden worden. Ieder land zou door middel van een verdrag, juridisch aan de afspraak moeten worden gebonden. Om druk op de politiek uit te oefenen, spoort Walker ons tot slot dan ook aan om naar haar website te gaan en een petitie te tekenen. En waarom ook niet? Het is tenslotte eenvoudiger dan de aanschaf van een nieuwe schroevendraaier.