Exit Through the Gift Shop

Banksy is één van de grootste artiesten binnen de "street art" beweging: net als bij graffiti worden hierbij alledaagse straten gebruikt als canvas, maar street art gebruikt een ruimer arsenaal aan materialen om hun kunst te verwezenlijken (veelal stickers en posters).




Thierry Guetta is een simpele Fransoos met een vreemde handicap: hij loopt letterlijk elk uur van de dag met een camera rond, waarvan de cassettes onbekeken opgebaard worden in het massagraf waar Guetta de laatste twintig jaren van zijn leven opgeslagen heeft. Per toeval leert Guetta de street art wereld kennen, waardoor hij uiteindelijk met Banksy in contact komt: er wordt besloten dat Guetta een documentaire over de kunststroming uit zijn eindeloze hoeveelheid beeldmateriaal zal knutselen. Zijn werk lijkt nergens naar, waarna Banksy de documentaire overneemt en Guetta aangemoedigd wordt om zelf wat kunst te maken. Hij huurt een groep mensen in die zijn ideeën, die bijzonder veel lijken op minderwaardig Banksy werk, uitwerken en organiseert een galerij. Hij hangt een paar posters op vol interessante citaten van street art legendes en voor hij het zelf goed en wel doorheeft is Guetta - onder zijn pseudoniem "Mr. Brainwash" - de hotste naam in L.A. en verkoopt hij zijn zielloos werk voor een miljoen dollar.

Dit soort documentaires met een hoek af zorgen zo vaak voor parels van films: The King of Kong en Anvil: The Story of Anvil vond ik twee van de amusantste films van vorig decennium en eerder dit jaar was er ook al het prettig vreemde Best Worst Movie. Maar er is een verschil: in die films lijkt alles zo bizar dat het wel opgezet moet zijn, maar steevast zijn het 100% oprechte documentaires. Bij Exit Through the Gift Shop ligt dat enigszins anders. Tijdens het kijken was ik er van overtuigd dat dit een Spinal Tap achtige mockumentary is, tot letterlijk het voorlaatste shot: de cover van Madonna's "Celebration" CD werd gecreëerd door Mr. Brainwash. Als de bliksem naar wikipedia, en jawel: Mr. Brainwash én zijn immens succesvolle galerij bestaan wel degelijk. Dus misschien is dit effectief een documentaire? Maar de duizenden videobanden, Guetta's professioneel walgelijke documentaire en het nooit tonen van een productieproces lijken dan weer vrij onwaarschijnlijk. Maar het kan ook niet allemaal verzonnen zijn: er bestaat bewijs van Mr. Brainwash tot zeker vijf jaar terug. De grootste triomf en tegelijk de verscheurende realiteit is dat er eigenlijk, op dit moment, geen manier is om te weten of dit de realiteit, dan wel een hoax is. Feit is dat zowel Banksy als Mr. Brainwash echte artiesten zijn, en dat Brainwash' "Life is Beautiful" galerij hem een hoop geld heeft opgeleverd met minderwaardig materiaal dat niets meer is dan een poging tot het kopiëren van andermans stijl.

Zelf geloof ik dat dit een sterk opgezette hoax is: Thierry Guetta is een acteur die in de film - en daardoor nu ook in het echte leven - vorm mag geven aan Mr. Brainwash, wiens identiteit tot voor zijn eerste galerij nog onbekend was. Banksy zou zomaar eens het materiaal van Mr. Brainwash kunnen geproduceerd hebben, met opzettelijk het kwalitatief te beperken. Enfin, uiteindelijk is dat misschien vrij irrelevant (doch intrigerend). Waarom zou Banksy dat überhaupt doen? Wel, de kracht van Exit Through the Gift Shop zit em, ongeacht zijn authenticiteit, in de sociale commentaar die in de derde akte van de film schuilt. Het werk van Mr. Brainwash ontbreekt alles wat kunst hoort te definiëren: er zit geen integriteit, beleving, originaliteit of zelfs maar enige moeite in zijn werk. Zijn producties zijn het resultaat van een hersenscheet, waarna werknemers het idee voor hem in elkaar knutselen. En dat is er ook aan te zien, want van de honderden werken die hij op korte tijd produceert zien we er niet één dat ons echt bijblijft, of ook maar getuigt van een eigen stijl. Maar de hype is er. Er wordt gezegd dat er voor de grote opening tweeduizend mensen wachten aan de poort, en dat voor een artiest zonder verleden. Sommige aanwezigen geven zelfs aan dat ze niet weten wat ze er doen, maar ze zijn er allemaal van overtuigd dat dit hét kunstgebeuren van de komende jaren zal zijn.

Een eigen mening is tegenwoordig een zeldzaam iets, zeker in de artistieke wereld. Degene die zich negatief durft uiten tussen de loftrompetten door krijgt al snel te horen dat "hij het niet snapt", en de algemene oprechtheid is ten koste gegaan aan zelfverdediging: niemand wil natuurlijk als dommerik bestempeld worden. En daarmee is de kunstwereld een grote grap geworden, zo lijkt Banksy te willen vertellen. Mensen zijn als schapen en willen niet liever dan geleid worden naar wat goed is, zonder zelf een objectief oordeel te moeten vellen. Veel van het volk dat voor Mr. Brainwash staat te wachten heeft immers zijn besluit al gemaakt om mee te gaan in de hype: hun geest is al zodanig verwrongen dat ze zichzelf zullen forceren tot appreciatie. Op die manier is het niet de kunst, maar de commerçe die vooruitgang maakt. Daarmee lijkt deze film een satire op het wereldje, waar mensen misleid worden om aan te tonen dat ze eigenlijk al veel langer, steeds weer opnieuw misleid worden. Het doet wat denken aan Borat, waar racisme gebruikt werd om racisme aan te tonen, en net als die film wordt dat verpakt in een prettig geheel. Want ondanks dat dit klinkt als een heel erg zelfbewuste, met de vinger wijzende parabel is dit ook gewoon een zeer amusante film. Mooie beelden, een sterke soundtrack, genoeg humor en zelfrelativering aan een aangenaam tempo: Exit Through the Gift Shop is één van de vreemdste, interessantste, meest betekenisvolle en simpelweg beste films van het jaar geworden.

Plaats uw reactie

Naam:

E-mail:

Uw e-mailadres wordt niet getoond.