Last Train Home

Vele documentaires hebben ons reeds gewezen op de uitbuiting van arme Chinezen die voor een mager loon onze spijkerbroeken in elkaar naaien. Meestal zijn de naaisters afkomstig van het platteland waar zij proberen de uitzichtloze armoede te ontvluchten. Kinderen worden grotendeels opgevoed door grootouders omdat vader en moeder duizenden kilometers verderop aan het werk zijn. Alleen tijdens Chinees nieuwjaar bestaat de mogelijkheid om voor een paar dagen huiswaarts te keren. Maar liefst 130 miljoen Chinezen storten zich op de overvolle treinen waarbij in het gedrang jaarlijks mensen omkomen. Last Train Home toont beelden van mensen die wanhopig een kaartje proberen te vinden, politiekorpsen die tevergeefs proberen de mensenmassa's op de stations in toom te houden en hoe een sneeuwstorm het treinverkeer ook nog eens dagenlang lam legt. Met de NS valt het dan nog wel mee, zou je bijna gaan denken als je hoort dat sommige ongelukkigen al een week op hun trein staan te wachten....

Toch wil het eerste half uur van Last Train Home niet echt bijzonder boeien. We volgen het echtpaar Zhang dat vlak na de geboorte van hun dochter besloot in de stad Guangzhou te gaan werken om geld binnen te brengen. Alleen tijdens het nieuwjaarsfeest zien zij hun moeder, dochter en zoon. Leuk om de gekte in de treinen en de mooie "railaway"-plaatjes te bekijken, maar hebben we niet al veel van dergelijke documentaires mogen aanschouwen?

Vervolgens wordt echter duidelijk wat het in de grote stad werken van plattelandschinezen voor impact heeft op het gezin. De beide kinderen hebben hun ouders zó weinig gezien dat er van een normale band geen sprake meer is. Het weerzien is een aaneenschakeling van pijnlijke momenten. Zo vindt vooral dochter Qin dat haar ouders geld belangrijker vinden dan de zorg voor de kinderen op zich te nemen. Ze wordt gek van verveling in het dorp waar alleen nog maar bejaarden en kinderen leven en vrije tijd opgaat aan het verzamelen van maiskolfen. Ze gaat van school, pakt haar biezen en verdwijnt eveneens naar de grote stad om in een discotheek te werken en te genieten van het wereldse leven. Het is het begin van een pijnlijke scheuring tussen haar en haar ouders, die haar beslissing niet kunnen accepteren.

Regisseur Lixin Fan zoomt aanvankelijk met enige afstand in op het gezin. Als het vertrouwen van het gezin met de regisseur groeit krijgt Fan steeds meer toegang tot hen en wordt hij zelfs als vertrouwenspersoon gebruikt. Daardoor zijn we ooggetuige van de meest pijnlijke ontwikkelingen. De woordenwisseling tussen vader en dochter die uitgroeit tot een ware vechtpartij zou niet hebben misstaan in een cynische Van Warmerdam-film. Knap is dat Fan zelf op afstand blijft. Hij filmt en neemt waar, zonder ook maar een moment commentaar of uitleg te geven.

Zo toont de regisseur ons welke onzichtbare wonden er door de massale arbeidersmigratie er in miljoenen gezinnen worden geslagen. En dat allemaal om uiteindelijk het Westen van zo goedkoop mogelijk kleding te voorzien. Het toont ook hoe kwetsbaar en afhankelijk de Chinese industrie eigenlijk is. Als in 2008 de economische crisis in Europa uitbreekt, sluiten de kledingfabrieken massaal en staan miljoenen arbeiders op straat, zonder enig sociaal vangnet.

De dvd
Helaas is men in de reeks IDFA delicatessen niet scheutig met extra's (alleen de uitgave van Iron Crows bleek een positieve uitzondering). Een trailer als extra voegt weinig toe als je de hele film al gezien hebt, en een interview met Fan zoals uitgezonden op het IDFA-journaal zou toch niet te veel moeite hebben gekost? Daarom een ster minder voor de verder goed uitgevoerde DVD. Maar als documentaire is Last Train Home een waardige toevoeging aan Bowling With Columbine, A Cry from the Grave en andere voormalige IDFA-winnaars.