Door Christ-Jan Goos

In Michael Moore Hates America gaat amateur filmmaker Michael Wilson op pad met als doel Michael Moore op eenzelfde wijze in het nauw te drijven als laatstgenoemde dat deed met de CEO van General Motors Roger Smith in Roger & Me. Zijn enige wens is een interview te bemachtigen met de zwaarlijvige muckraker, met name om hem erop te wijzen dat de VS wel degelijk het land der onbegrensde mogelijkheden is, dat Canadezen wel degelijk hun voordeur op slot doen, en dat niet alle banken zomaar vuurwapens uitdelen. Het is uiteindelijk misschien ook maar goed voor Wilson dat Moore inderdaad te laf blijkt zijn uitdager te confronteren; zelfs met zijn welbekende gebrek aan subtiliteit, diepgang, puur intellect en discursieve vaardigheden had Moore met gemak Wilson onder tafel geluld.

De titel van de film is ietwat misleidend. Daar waar ik een venijnige refutatie verwachtte van de argumenten die Moore in zijn films als bewijzen aanvoert, blijkt Wilson amper overtuigd van zijn eigen mening. Zijn rationeel vermogen lijkt te zijn gebaseerd op het ‘waarom?daarom!’ model; geen schande op zich, aangezien onze Westerse maatschappij (en de Amerikaanse bij uitstek) elke diepere vorm van zelfreflectie structureel in de kiem smoort, en Wilson in zijn intellectuele apathie zich onder de overgrote meerderheid mag scharen. Gevolg is echter wel, meneer Wilson, dat uw film als bijzonder naïef en slecht geïnformeerd overkomt.

De enkele vraagstukken die dan wel worden aangesneden, worden dusdanig oppervlakkig behandeld dat Moores argumenten gewoon overeind blijven. Wilson toont ons een soldaat die zonder armen terug komt uit Irak, en die voor zichzelf alsnog een alleraardigst leventje heeft weten op te bouwen. Maar dit weerlegt in geen enkele mate Moores argumenten dat de Tweede Golfoorlog in beginsel een product van het kwade is. Op deze manier pikt Wilson hier en daar wat ‘feitjes’ van Moore uiteen, maar het blijft bij details, zonder Moore op fundamentele vlakken te bestrijden. Hiervoor mist Wilson simpelweg de kennis van het onderwerp, iets wat toch wel een vereiste had mogen zijn. Persoonlijk heb ik (bijvoorbeeld) nogal moeite met het bevatten van Heisenbergs kwantummechanische onzekerheidsrelatie. En dat is precies waarom ik er geen film over ga maken.

Maar Wilson lijkt sowieso niet al te veel moeite te willen doen. Niet om zichzelf in te lezen, maar ook niet om Moore daadwerkelijk te spreken te krijgen. Een vraag bij een Q&A-sessie, en een drietal onbeantwoorde telefoontjes naar Mikes productiemaatschappij en hij laat het er alweer bij. Daarnaast doet Wilson een bizarre poging zichzelf kwetsbaar op te stellen (ter contrast met Moores bombastische methode?) door middel van pseudotransparante scènes van zelfreflectie vol zelfgenoegzaam geneuzel over ethische overtredingen (‘we doen hier eigenlijk precies hetzelfde als Michael Moore’). Ook dit komt de overredingskracht van de film niet ten goede.

Steun zoekt Wilson bij, onder andere, grootmeester Albert Maysles (mede verantwoordelijk voor enkele van de beste films in het Amerikaanse documentairegenre – en bovendien linksgezind), neofascist David Horowitz, en Moores postuurgenoot Penn Jillette (van goochelaarsduo Penn & Teller), welke laatstgenoemde dan toch weer aankomt met het belachelijke, honderdmaal achterhaalde argument dat een documentaire een objectiviteitplicht zou moeten naleven (en die Moore dus te buiten zou gaan). Wanneer accepteert men nou toch eens dat de documentaire bij uitstek een cinematisch platform biedt voor het verkondigen van een mening?

Tweet