Nomadak TX

De reis begint in India, waar we al snel worden getrakteerd op een van de vele soundscapes die de montage van beelden ons met de txalaparta-muziek kan geven. Als Vishnu met zijn vier armen spelen de Basken muziek die voor de Indiërs onbegrijpelijk is maar waardoor de lange Europeanen uitgenodigd worden voor een gezamenlijk concert. Dit concept wordt verweven in de hele film: de muziek die nomaden maken velt geen oordeel, maar verbroedert.

Op de klanken van de txalaparta reizen we verder over de wereld. Wanneer we op de Noordpool aankomen bij de Sami, klinkt de muziek als een kruising tussen Greetje Bijma en Phillip Glass. Wat we dan nog niet weten is dat de vrienden hebben besloten hun txalaparta te maken van ijs. Van de staven die zie uit metersdikke ijsblokken zagen, klinkt het tikken op het resonerende ijs zo puur als het water zelf. Als de balken weer terug worden gegeven aan het ijzige water, ontvouwt zicht een tweede thema; wederkerigheid naar de natuur.

Ook in het stof van Marokko weet de txalaparta vrienden te maken onder plaatselijke Berber-nomaden. Als een reïncarnatie van Dead Can Dance speelt de xylofoon een rol als bruggenbouwer. Ditmaal wordt het instrument gemaakt van rostplaten, miljoenen jaren geleden achtergelaten als sedimenten uit een vroegere zee. De klanken die geproduceerd worden zijn passend bij het land en zijn nomaden. De montage wordt ook aangepast: waar de shots nog lang waren op de Noordpool, zijn ze nu kort en is de editing eclectisch.

Als laatste land komen we in Mongolië terecht, waar een iconografisch autootje ons bij een keelzanger brengt, die bij de Sami op de Noordpool bekend is. In zijn yurt verbaast hij de twee Basken met zijn keelzang, geluiden die ons bekend voorkomen van Salzmenner von Tibet. Helaas loopt de interactie tussen de muzikanten hier het stroefst en blijft die versmelting van culturen deels achterwegen.

De lokale bevolking van de bezochte landen kijkt argwanend wanneer het stel een klein openbaar optreden geeft. Met als dieptepunt op de Noordpool waar de mensen zelfs met een boogje om hen heen lopen. De vraag is of het onbekende muziekinstrument of het tweetal zelf voor de vervreemding zorgt waar zij vaak mee worden geconfronteerd. Wellicht hebben deze mensen nooit een buitenstander ontmoet. Gelukkig, zoals overal ter wereld, kunnen de kinderen hun nieuwsgierigheid niet bedwingen.

De documentaire heeft al een serie laureaten en overwinningen op zijn conto staan, welke de verwachtingen hoog opschroeven. Deze worden ten dele waargemaakt; het is makkelijk een film over muziek mooi te vinden. De 12 jaar en ouder kijkwijzer begreep ik niet, tot er een geit in beeld kwam… Cinematografisch is de film een lust voor het oog. Op het einde worden we getrakteerd op kwalitatief zeer mooie montage van geluiden die de filmploeg als een moderne Alan Lomax heeft verzamelt. Een soundscape waar, op een Goa-Trance-ritme, geluiden samenkomen met de kleuren van de wereld.