Pianomania

Het verhaal dat verteld wordt lijkt een willekeurige greep uit de werkzaamheden van Knüpfer. We zien hem samenwerken met ’s werelds beste pianospelers zoals Lang Lang, Brendel en Aimard. Namen die voor mensen die kennis hebben van de pianowereld zeer zeker een belletje doen rinkelen. Pas na enkele minuten zie je dat er wordt toegewerkt naar een Bachopname van Aimard.

Deze Aimard is een van de meest interessante karakters van de film. Met een aan autisme grenzende precisie verlangt hij van Knüpfer een geluid waarvan het bestaan nog ontdekt moet worden. En dat is eigenlijk meer het verhaal wat je erin kan herkennen. Het is een zoektocht naar een ontastbaar principe, namelijk de perfecte toon. En dit gebeurt met zo’n passie dat je als objectieve kijker zelfs hoopt dat die toon gevonden wordt.

Dat deze passie zo meeslepend is, komt vooral door het oog voor details dat de pianisten aan de dag leggen. In het begin van de documentaire wordt Knüpfer gevolgd door het Weens concertgebouw op zoek naar een kruk voor de pianist Lang Lang. Onderweg vertelt hij dat juist deze kruk de Ferrari onder de krukken is. Iets waar je als kijker (hoogstwaarschijnlijk) nog nooit op die manier over hebt gedacht. Zeker niet als je de kruk uiteindelijk ziet: voor de leek een standaard pianokruk. Nu is de kruk een duidelijke MacGuffin en het gaat de makers vooral om het feit dat er zo intens naar iets gezocht kan worden en niet per se om de kruk, maar het voorval is illustratief voor de hele documentaire.

Toch lijkt de perfecte toon steeds dichterbij te komen gedurende het verhaal en dat is ondanks Aimard. Knüpfer waarschuwt de kijker op een bepaald moment zelfs met de opmerking dat de pianist het altijd net iets anders wil dan hoe het is. Dit kondigt hij dan aan met de opmerking: “vraagje” om vervolgens weer iets heel anders te eisen. Deze samenwerking zorgt wel voor de nodige dynamiek in de film. In het begin van de film heb je als kijker nog medelijden met Knüpfer vanwege de exorbitante wensen van de pianisten, maar langzaamaan wordt duidelijk dat Knüpfer over dezelfde dwangneurose lijkt te beschikken als de pianisten zelf, iets wat na het zien van deze documentaire een voorwaarde voor grootsheid lijkt.  Zo stuurt hij hamerkoppen terug omdat ze 0,7 mm te dun zouden zijn.

Dan over de film zelf. Het verhaal heeft wat moeite om los te komen. Hoewel het vanaf het eerste moment wel een boeiend schouwspel is, vraag je je als kijker toch af wat het verhaal precies is. Dat wordt na verloop van tijd iets duidelijker, maar zodra je dit door denkt te hebben blijkt dat de climax waar voor je verwachting naartoe wordt gewerkt niet de climax van de makers is; sterker nog, die climax ontbreekt. Door op het einde weer diverse verhaallijnen met elkaar te verweven wordt het geheel wat rommelig en mist het “closure”. De film blijft echter boeiend mede door de mooie beelden die de makers geschoten hebben. Door de piano tot in het kleinste detail in beeld te brengen, werkt dat ondersteunend voor het verhaal. Daarin wordt immers ook elk minuscuul detail aandachtig bekeken.

Een element dat zeker niet onbesproken mag blijven is de rol van muziek. Vanzelfsprekend is dit pianomuziek, die zich constant tussen diegetisch en non-diegetisch beweegt. Deze muziek bepaalt de sfeer van de documentaire en houdt je geboeid. Het is niet voor niks dat Pianomania in de categorie Geluid in de prijzen is gevallen bij de German Film Awards.

Al met al is Pianoooohmania een boeiende documentaire die de kijker, ondanks wat zwakke punten, genoeg weet te boeien. En mocht de film je achteraf tegenvallen, dan is het in ieder geval een gedegen kennismaking met de wereld van de pianomuziek.

De disc
Op de disc is nog een interview met Stefan Knüpfer als extra geplaatst. Leuk voor wat extra duiding maar niet meer dan dat. Tevens bevat hij een pianoconcert van Pierre-Laurent Aimard, compleet met introductie en voorbereiding. Niet meer dan een introductie in de pianomuziek, maar voor de kijker die zijn eerste stappen in die wereld zet, zeker interessant.