The Act of Killing

Meesterlijke documentaire

The Act of Killing is overal razend enthousiast ontvangen en dat is voor deze ene keer volledig terecht. De documentaire van Joshua Oppenheimer draaide vorig jaar op het IDFA, en kreeg als een van de handvol documentaires per jaar een bioscooprelease. Op het Label IDFA delicatessen verschijnt dit meesterwerk nu, en in tegenstelling tot veel documentaires op een goed gevulde schijf.




De achtergrond
The Act of Killing is een documentaire die gaat over de raakvlakken tussen twee onderwerpen: genocide en film. In Indonesië zijn tientallen jaren geleden meer dan een miljoen “communisten” (lees: iedereen die tegen de militaire coup was) vermoord door gangsters die door het militaire regime waren ingehuurd. Deze gangsters gingen tussen de moorden door naar de bioscoop, en lieten zich voor de moordpartijen vaak inspireren door wat ze zagen in Hollywoodfilms. Deze grootschalige genocide werd jarenlang weer verdoezeld door propagandafilm, die de comunnisten en slachtoffers afschilderden als maniakaal en terroristisch.

Nu zoveel jaren later krijgt regisseur Joshua Oppenheimer een aantal van deze gangters, oorlogsmisdadigers dus, zover mee te doen aan zijn docu door te doen alsof ze een film maken over “de heldendaden” van deze gangsters. Het naspelen van de geweldsdaden door hoofdmisdadiger Answar Congo en een flink aantal van zijn handlangers, blijkt cathartisch en haalt het verleden naar boven.

De kracht van film
In wezen gaat The Act of Killing dus over de kracht van film. Film heeft de moordpartijen geinspireerd én verdoezeld, maar is ook in staat de waarheid aan het licht te brengen. Door het naspelen van de daden in poëtische filmscènes worden de wonden opengekrabt, en wordt Answar Congo gedwongen zijn eigen verleden te confronteren. Dat hij pas doormiddel van de filmische simulaties doorkrijgt hoe erg zijn daden zijn is ironisch, maar het levert wel een conclusie op waarin Answar eindelijk oog in oog komt te staan met zijn eigen verleden.

The Act of Killing gaat dus over de potente kracht van het beeld, en bevat zelf ook meer dan een handvol uiterst krachtige scènes. Vaak gaat de film voorbij de realiteit richting scènes van een verhoogde realiteit, scènes die half gesimuleerd en half echt zijn, en daardoor extra waar.

Het verschul tussen fictie en realiteit
Denk bijvoorbeeld aan een scène waarin de zoon van een voormalig slachtoffer meespeelt. Lang nadat de scène gedraaid is, is deze man, die wees is geworden door de genocide, nog aan het huilen. De tranen en trauma’s tijdens het naspelen bleken echter dan echt te zijn. Regelmatig verdwijnt in The Act of Killing dan ook de grens tussen fictie en realiteit.

Dat de uiteindelijke confrontatie van Answar Congo met zichzelf meer weg heeft van een horrorfilm dan een documentaire, ondanks dat er geen simulatie plaatsvind, mag dan ook niet verbazingwekkend heten. The Act of Killing bevindt zich op een krachtig raakvlak tussen docu en fictie, maar laat toch vooral zien dat film soms de waarheid aan het licht kan brengen, zelfs al is het door een halve leugen.

De schijf
De goedgevulde schijf van filmfreaks is uniek voor een documentaire. De hoes bevat twee schijven. Op de eerste staat de bioscoopversie, op de tweede schijf staat de Director’s Cut, die 40 minuten langer duurt, net wat meer meandert en hier en daar inzakt, maar die ook een aantal scènes bevat die nog een extra licht schijnen op het al bestaande materiaal.

Op deze tweede schijf staan ook de rest van de extra’s. Erg leuk is een Vice Interview met producenten Werner Herzog en Errol Morris, die ondertussen ook vertellen over hun eigen visie op documentaires, aangezien de beste mannen zoals wellicht bekend zelf ook heel wat documentaires hebben geregisseerd.

Herzog doet ook mee op het audiocommentaar, samen met Joshua Oppenheimer, en daar blijkt de filosofie van beide mannen niet heel ver uit elkaar te liggen. Zowel Oppenheimer als Herzog zoeken naar de waarheid door middel van fictionalisering. Door de grenzen tussen fictie en non-fictie op te zoeken kom je soms dichter bij de waarheid. De waarheid zit niet in journalistieke feiten. Het zit in de verhalen achter de feiten.

Plaats uw reactie

Naam:

E-mail:

Uw e-mailadres wordt niet getoond.