Door Theodoor Steen

 

 

Roger Ballen, een illustrator, fotograaf en performance kunstenaar uit Zuid-Afrika, zal bij het grote publiek voornamelijk bekend zijn vanwege zijn samenwerking met de populaire  Zuid-Afrikaanse hip-hopband Die Antwoord. Een aantal van de meest evocatieve foto's en videoclips rondom de band zijn gefotografeerd en geregisseerd door Roger Ballen, met de clip van I Fink U Freeky als voornaamste voorbeeld. 

 

Roger Ballen werkt voornamelijk in zwart-wit en zijn foto's kenmerken zich door de dikke lagen modder en stof, de vervallen huizen en de freaky graffiti die overal in de achtergrond te zien zijn. Vogels figureren veel, net als ratten en ander ongedierte. De menselijke subjecten zijn bijna allemaal Zuid-Afrikanen van de zelfkant van de samenleving. Veel blanke zwervers, psychiatrische patienten en (ex)-junkies, die op onflatteuze maar evocatieve wijze de nachtmerrie-achtige elementen van een troosteloos leven illustreren.

 

De tegendraadse subjecten van de foto's brengen deze ook angstvallig richting de grens van exploitatief. Dat is ook het geval in Memento Mori en The Asylum, de twee korte films die het hoofdprogramma van de dvd vormen. Zeker The Asylum scheert akelig dicht langs de afgrond van uitbuiting, met twee protagonisten die bijna als cirkusfreaks worden neergezet. Toch maken de films wel indruk, zeker door de artistieke kant, die herinneringen oproept aan David Lynch's Eraserhead, Tod Browning's Freaks en het vroege werk van Shinya Tsukamoto. Ook van schilders als Egon Schiele en Francis Bacon waart de geest rond, net als van fotografe Diane Arbus.

 

Het zijn indrukwekkende films, maar wat Ballen en Vredeveld er precies mee willen zeggen blijft vrijwel geheel onduidelijk. Dat hoeven we in principe ook niet te verwachten van non-narratieve avant-garde films, maar een duidelijk artistiek statement blijft ook achterwege. Wat dat betreft vormt de making-off-docu Selfportrait een verhelderende extra. De docu laat het woord aan Ballen, die een excentrieke doch intrigerende persoonlijkheid blijkt te zijn. 

 

De docu geeft meer inzicht in de man dan zijn werk zelf, en de indruk kan dus helaas niet achterblijven dat Ballen als kunstenaar minder boeiend is dan als persoon. Zeker omdat voornoemde gelijke geesten als Lynch, Bacon, Schiele, Arbus, Tsukamoto en Browning op hetzelfde terrein toch evident beter werk hebben gemaakt. Dat neemt niet weg dat zowel Ballen als Vredeveld zeker in staat zijn in het oproepen van krachtige beelden en er een enorme potentie schuilt in hun werk. Ze zijn zeker filmmakers om in de gaten te houden voor de toekomst. 

 

Tweet