
Wilders the Movie
Op 12 september werd de veelbesproken documentaire Wilders, The Movie bij de VPRO vertoond. Het leidde tot een storm van negatieve reacties. Volgens de critici werden geen feiten aagedragen die al niet bekend waren en daarmee was de film vooral een herhaling van zetten. Daarom doken regisseur Joost Van der Valk en co-regisseusse en cameravrouw Mags Gavan opnieuw de studio in. Voor de definitieve versie werd de film opnieuw gemonteerd en voorzien van recente gebeurtenissen. Van de oorspronkelijke 80 minuten blijven er uiteindelijk slechts 55 over. Maar de make over heeft uiteindelijk weinig verbeteringen opgeleverd. Wilders, The Movie zal vooral de geschiedenis in gaan als een mislukt egodocument vol gebakken lucht.Zelden zal er zo uitgekeken zijn naar een documentaire als naar Wilders the movie. De VPRO kondigde de film dan ook met veel bombarie aan. Maar al vanaf het begin wilde het niet lukken. Het eerste schandaal was geboren toen in de teasertrailer een anonieme getuige vertelde Wilders met een verslaafde prostituee in de lift te hebben aangetroffen. Aangezien deze bewering niet door andere bronnen bevestigd kon worden en tot een storm van protesten leidde, haaste de VPRO zich te distantiëren van dit verhaal. De man zagen we dan ook niet meer terug in de film of snel vernieuwde trailer.
Daags na de uitzending waren de kritieken op het werk van Van der Valk en Gavan niet mals. Van 'een dieptepunt' (NRC) tot 'dramatisch slecht' (Neerlands Filmdoek) en alles daar tussenin. De makers haastten zich naar de studio om een totaal nieuwe versie te maken voor de DVD/release. Het leidde tot een versie waarin ongeveer een kwart van de beelden werd weggesneden. Zouden we nu wel een goed beeld krijgen van de zowel bewierookte als gehate PVV-leider en zijn achterban?
De eerste beelden stellen echter wederom teleur. Het eerste kwartier bestaat bijna louter uit archiefbeelden van Fortuyn, Van Gogh, Hirsi Ali en Wilders in zijn tijd als VVD-politicus. Vervolgens worden enkele 'doorsnee' PVV-stemmers aan het woord gelaten. Waar Van der Valk mee aankomt tart echter alle grenzen: een stelletje mafkezen dat linea recta uit "Jiskefet" of "Man bijt Hond" lijkt te zijn weggelopen. Neem Robert, die op Wilders stemt omdat 'iedereen weet dat Arabieren kontenbonkers zijn en kleine jongetjes neuken omdat dat nu eenmaal normaal is in hun cultuur' (sic). Of neem de dikke man met cowboyhoed die wijst op de komende wereldoorlog tussen Moslims en Westerlingen. Nu kun je van de PVV-stemmer denken wat je wilt, maar dat dit soort volk de gemiddelde PVV-stemmer vertegenwoordigt lijkt me toch buitengewoon sterk. Als toetje worden we nog getracteerd op een man die in huilen uitbarst bij het draaien van de debuut-lp van Danny de Munk. Hollands glorie in optima forma.
Vervolgens zien we beelden van betogingen vóór en tegen Wilders tijdens zijn bezoek aan Londen. Daarbij weet Van der Valk ons te melden dat de Engelse bewonderaars van Wilders volgens degelijk onderzoek bestaan uit hooligans en veroordeelde criminelen.
Het is maar dat we het weten.
Halverwege de film is het eindelijk tijd voor onthullingen. Maar ook die stellen zwaar teleur. Het 'onderzoek' van Van der Valk bestaat uit het googlen op internet, en het 'ontdekken' van een netwerk van clubjes (zoals het Amerikaanse 'Stop Islamisation in Islam' en het Deense 'Free Press Society') die de complottheorie (moslims zijn uit op wereldoverheersing) ondersteunen. Zo geeft Daniel Pipes van het Middle East Forum toe dat zijn organisatie jaarlijks zo'n miljoen euro overmaakt aan Wilders om zijn proceskosten te betalen. Iets waar je je vraagtekens bij kunt zetten, maar ook dit is nieuws dat al jaren bekend is. Wel suggereert Van der Valk nog dat Wilders wellicht toezeggingen heeft moeten doen voor het ontvangen van deze donaties, en dat zoiets in strijd is met de gelofte die hij in de Kamer heeft afgelegd. Eindelijk gaan we er recht voor zitten: krijgen we nu de bewijzen dat deze toezeggingen van Wilders er inderdaad zijn? Helaas, die zijn er niet dus schakelt Van der Valk over naar een andere troef.
Zo is daar een antropologe die er achter is gekomen dat Wilders Indische voorouders heeft, en een duidelijke theorie heeft over de geblondeerde coupe van de PVV-voorman: dit is om aan een Nederlands ideaaluiterlijk te voldoen! Waarom dit soort beweringen een plaats heeft gekregen in een serieuze documentaire is een raadsel.
Na drie kwartier Wilders is de opbrengst: een groepje wereldvreemde niet-representatieve PVV-stemmers, veel oud nieuws en beweringen die niet gestaafd kunnen worden. Dan speelt Van der Valk zijn laatste troef uit: een bezoek aan Israël, het 'Heilige land' waar Wilders na zijn studietijd een aantal jaren gewoond heeft. Hoofddoel is een gesprek met een ex-agent van de Mossad, waarin de vraag centraal staat of Wilders tijdens zijn verblijf in Israël door de Israelische geheime dienst zou zijn gepolst of zelfs gerecruteerd. Ook nu is de uitkomst pijnlijk: de man geeft duidelijk aan dat niet-Israëliers nooit in aanmerking komen als lid van de Mossad, en dat Wilders bovendien totaal geen bekendheid genoot of enige invloed had. Daarom was Geert Wilders voor de Israëliers totaal niet interessant. Dus rijden Van der Valk en Gavan nog maar wat rond langs de Palestijnse nederzettingen. Het ontlokt hen de zienswijze dat dit het Nederland is dat Wilders voor ogen heeft: een land met hekken waar moslims worden afgesneden van de Nederlandse bewoners. Een vrij onzinnige bewering die niet veel intelligenter klinkt dan de absurde complottheoriën van de eerder vertoonde PVV-stemmers.
We eindigen met een shot van na de Tweede Kamerverkiezingen: de triomferende Wilders weigert wederom in te gaan op vragen van de documentairemaker. Ik kan me er bijna iets bij voorstellen. Bij de aftiteling blijkt Van der Valk er niet in geslaagd te zijn ook maar één nieuw feit boven tafel te krijgen of een bewering te kunnen staven. En daarmee is Wilders the movie een totaal overbodig document geworden.
Voor Joost van der Valk zal dit extra pijnlijk zijn. De documentairemaker staat immers te boek als een groot talent, sleepte reeds een Emmy in de wacht en kreeg in Nederland terecht positieve recensies voor zijn films over Crips en Haagse Sjonnie. In zulke films lijkt Van der Valk op zijn best: het volgen en aan het woord laten van een aantal hoofdpersonen, zonder zijn eigen mening naar voren te brengen. Ditmaal heeft de filmmaker echter de sporen van Michael Moore gevolgd, met alle gevolgen van dien. Moore slaagt erin om zijn mening, hoe gekleurd ook, vakkundig over te brengen op de kijker en te staven met (niet al te objectieve) bewijzen. Van der Valk slaagt hier geen moment in; hoe de documentaire duurt, des te meer je het gevoel krijgt dat van der Valk er ook allang niet meer in gelooft en zich moedeloos naar het einde sleept.
Uteindelijk leidt Wilders the Movie enkel tot twee adviezen: eentje aan Van der Valk om zich toe te leggen op zijn oude manier van documentaire maken zonder journalistieke 'research', dat nu eenmaal meer inhoudt dan een beetje googelen. En aan de kijker, om dit prutswerkje zo veel mogelijk links (of rechts, al naar gelang uw politieke voorkeur) te laten liggen.







DVD

02/12/2010

Living Colour Entertainment

16:9

Dolby Digital 5.1

Nederlands, Engels
