Het avonturenspektakel dat alles veranderde

Raiders of the Lost Ark is 30 jaar jong

Stel de vraag wat mijn favoriete film aller tijden is en ik twijfel geen seconde. Stel de vraag wat naar mijn idee dé film is die het actiegenre voor eeuwig veranderde en je krijgt hetzelfde antwoord. Vandaag is het precies 30 jaar geleden dat hij in de Verenigde Staten in première ging en na al die jaren voelt de film nog steeds fris, energiek en geniaal. Ik heb het over Steven Spielbergs Raiders of the Lost Ark. Hieronder volgt een ode aan de film, mijn favoriete momenten die nog altijd niet geëvenaard zijn ondanks talloze pogingen en toch ook de minder fijne kant van het bestaan van de eerste Indiana Jones alhoewel je daar de film zelf moeilijk de schuld van kan geven.

Velen zullen stellen dat Star Wars ervoor verantwoordelijk is geweest dat de actie-avonturenfilm er voor altijd anders is gaan uitzien, maar ondanks dat die film baanbrekend was bood Raiders wat extra’s. Nou ja "wat"... een hoop. Star Wars was ondanks zijn hoge adrenalinegraad toch ook een titel waarin veel werd gekletst. In de woestijn, in de kroeg, in een Death Star, ja zelfs in een X-Wing midden tijdens een veldslag. Raiders pakte het anders aan. Geen overbodig geklets, maar pure actie. En veel actie ook. Het is altijd mooi om van ervaringsdeskundigen te horen hoe het destijds was. Net zoals ik me goed kan voorstellen dat een kind of puber in de bioscoop compleet ondersteboven is geraakt van Avatar (ik had dat grappig genoeg met de derde Indy, Indiana Jones and the Last Crusade en, vooruit, Dances with Wolves) hadden zelfs volwassenen dit met Raiders. Mijn ouders zagen de film destijds in de bioscoop en ze hadden nog nooit zoiets gezien: een bijna constante en eindeloze reeks aan spectaculaire actiescènes die zo heel nu en dan kortstondig werden onderbroken door een uitleg van het verhaal. Het werd de nieuwe standaard.

Zoals gezegd is die nieuwe standaard naar mijn idee nooit verbeterd en kan ik me naast Star Wars geen andere film of filmserie voor de geest halen die meer impact heeft gehad op de populaire cultuur. Indiana Jones is de ultieme actieheld, een intelligente man die er normaal uitziet, verwondingen oploopt maar nooit opgeeft. Spielberg heeft regelmatig in interviews gesteld dat hij een Amerikaanse James Bond wou ontwikkelen, maar eigenlijk lijkt Indy meer op Kuifje. Indiana Jones is geen koelbloedige man die mensen doodt, maar meer een belezen vent (de journalist is hier de architect) die op onderzoek uitgaat en noodgedwongen anderen moet doden. Daarnaast zijn er al die momenten en objecten in Raiders die nooit meer uit het geheugen van filmkijkers zullen verdwijnen: de reusachtige stenen bal, het muzikale thema, de arme zwaardvechter in de straten van Caïro, de slangen rondom de Ark, de kleerhanger, de kale nazi die wordt verpulverd door een propeller en de omkerende spiegel die van alle ellende die Indy tegenkomt hem nog het meest pijn doet. Ze zijn nauwelijks te tellen. Vreemd genoeg is het enige waarbij mensen misschien lang moeten nadenken het noemen van de door het actiegenre zo befaamde one-liner. Ze zijn er wel in Raiders - persoonlijk favoriet “I don’t know, I’m making this up as I go” - maar het is meer een visuele beleving die onvergetelijk is.

Want hoeveel legendarische actiescènes kent de film wel niet? De befaamde opening, het sterk gechoreografeerde gevecht in de bar van Marion, de achtervolging in de steegjes van Caïro, het hele gebeuren in the Well of the Souls en de intense climax wanneer de Ark haar kracht toont. Maar de allerbeste scène van Raiders en naar mijn idee de beste actiescène ooit op film gezet is toch de truckachtervolging. Hierbij moet worden verteld dat het ontsnappen uit de Well of the Souls, het gevecht met de kale nazi en deze achtervolging elkaar eigenlijk naadloos opvolgen wat al aangeeft hoe actierijk de film is. Maar als losstaande scène spant het de kroon, ook omdat het daarna de blauwdruk is geworden van hoe een achtervolging te filmen. Dit is geen CGI, maar puur stuntwerk gekoppeld aan een sterke montage en de beroemde muziek van John Williams. Je kan er eindeloos over doorpraten, maar als je de scène ziet merk je pas hoe actie er echt uit dient te zien.

De keerzijde
Maar hoe zit het dan met die minder fraaie kant? Raiders kan er zelf uiteraard niets aan doen, maar doordat zoveel mensen zich hebben vergaloppeerd aan het meesterschap van Spielberg hebben we eindeloos veel actie- en avonturenfilms moeten doorstaan met een held met een dubbelleven, vaak ook in een leren jack. Eindeloos veel actiefilms waarbij de achtervolgingen en gevechten routineus zijn, al was het maar omdat het niveau van Raiders zo hoog lag. En het volgende gaat me nog het meest aan het hart. Nadat de trilogie in 1989 werd afgerond leek Spielberg de perfecte filmavond te hebben afgeleverd. Maar toen kwam 2008 en ik heb er tijden over lopen nadenken, maar Spielberg - en George Lucas overigens - hadden Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull gewoon nooit moeten maken. De jeugd van tegenwoordig moest in de bioscoop toekijken hoe Indy via een koelkast een nucleaire dood vermeed en zagen hoe godbetert zijn zoon met aapjes meeslingerde. Op een enkele sterke motorachtervolging door een universiteitsbuurt na deed niets aan de oude glorie herinneren en ondanks dat ik het Spielberg graag vergeef blijft de film gewoon bestaan.

Gelukkig hebben we de originele trilogie nog en zijn de films niet herbewerkt zoals dat wel is gebeurd met de Star Wars-films. En Raiders of the Lost Ark staat hierin en in het algehele pantheon van de actie-avonturenfilm op eenzame hoogte. Het beste compliment dat je de film kan geven is dat hij vandaag inderdaad 30 jaar is geworden, maar was hij vandaag in première gegaan zou niemand het gedateerd of saai noemen. Sterker nog, iedereen zou zeggen dat het de leukste en - wie weet - beste film van 2011 was.

Plaats uw reactie